سه تمثیل اشراق سهروردی

سه حکایت تمثیلی برگزیده اشراق سهروردی عبارتند از:

- عندلیب و دربار سلیمان 

- خفاشان و حربا 

- ملاقات هدهد و بومان

الف - عندلیب و دربار سلیمان : 

روزی همه پرندگان در ملک سلیمان جمع بودند و عندلیب غایب بود . سلیمان پیکی به دنبال او فرستاد و از او خواست تا پیش سلیمان برود . عندلیب که هر گز از آشیانه خود بیرون نیامده بود ، رو به یاران خود کرده و گفت : 

" اکر او بیرون باشد و ما اندرون ، ملاقات میسر نگردد و او در آشیانه ما نگنجد و هیچ طریق دیگر نیست " . آنگاه سالخورده ای که درمیان آن ها ست با استناد به آیه قرآن می گوید : 

" طریق آن است که چون ملک سلیمان در آستانه ما نگنجد ، ما نیز ترک آشیانه بگوییم و به نزدیک او شویم وگرنه ملاقات میسر نشود " 

. بارگاه حضرت سلیمان چه مقامی است ؟ 

سلیمان چون پادشاه و سلطان عالم هستی است ، با اراده خود بر همه موجودات فرمان می راند و خاصه " مرغان " را . مرغان کیانند ؟ 

"تشبیه روح به مرغ است . در این حال مرغانی که به جایگاه سلیمانی رسیده اند ، گوئی ارواح رستگار و رها شده و به راه افتاده سالکانی هستند که به پرواز در آمده و از " مسیر سفر "که یکی از پر اشاره ترین بحش ها در رمزها و تمثیل های سیر و سلوک عرفانی در ادب فارسی است ، گذشته ،و به وصال سلیمان و پادشاه عالم هستی رسیده اند . "

- عندلیب در میان مرغان کیست ؟ 

عندلیب در روایت سهروردی ، آن مرغ جانی است که نوحه گر همین فراق است . او در دوری از محضر سلیمان و مرغان وارسته و به جانب سلیمان رفته ، نغمه ساز کرده که رسولی از جانب سلیمان پیغام دوستی و فیض و فراخوانی را می آورد . چرا که آن سلطان عالم نیز مشتاق آنانی است که رو سوی وی آرند و به قول لسان الغیب " حافظ " از قول عندلیب : 

" ما به او محتاج بودیم ، او به ما مشتاق بود " 

طریق چیست ؟ 

"طریق آن است که چون ملک سلیمان در آشیانه ما نگنجد ، ما نیز ترک آشیانه بگوئیم  و به نزدیک او شویم . " و این آواز شیخ اشراق است که از زبان پیکی سالخورده که با ترک آشیانه تن و هوای نفس و تعلقات به محضر سلیمان هستی مرغان نزدیک می شویم .

ما باید از حضارهای خانه حقیر و کم وسعت روح فردی و خود محور خود بیرون رویم ، نه آنکه به انتظار عبث ورود عظمت بیکران او به وسعت حقیر آشیانه خودمان بنشینیم . این اراده و شوق و وارستگی ماست که باید ظهور پیدا کند . مانع ، محدوده های حصار ماست ، نه حدود بی پایان (بی نهایت ) او . و تا این مهم را نپذیریم . ترک آشیان نکنیم ، ملاقات میسر نشود و انتظار به پایان نرسد .